Wat een heftige tijden maken we mee in de glastuinbouw. Elke teler heeft te maken met hoge energieprijzen en de impact hiervan op zijn belichtingsstrategie.

In reactie op de snel stijgende energiekosten kozen veel tomatentelers in West-Europa afgelopen winter voor minder belichten en het massaal afschakelen van hun SON-T lampen. Sommige ondernemers maakten een versnelde overgang naar hybride of full LED en bij telers met hybride installaties werd het LED-aandeel dominant.

We zien LED’s snel populairder worden, omdat ze zuiniger zijn en flexibiliteit bieden. Dat betekent dat de positie van SON-T ingrijpend is veranderd. Twee jaar geleden zagen onze klanten SON-T nog als onmisbaar voor de tomatenteelt, maar inmiddels laten zij de lampen voornamelijk branden in de nachtelijke uren. Dan is stroom immers het goedkoopst en heeft SON-T het meeste effect op de gewasontwikkeling.

Onder invloed van de energiemarkt zie je de insteek bij belichting veranderen. De inzet op maximale productie wordt ingeruild voor de meest efficiënte benutting van je beschikbare energie. Het mooie van LED’s, die ongeveer de helft minder energie verbruiken, is dat ze die nieuwe belichtingsstrategie binnen bereik brengen. Zo wordt het mogelijk om te gaan denken in ‘zoveel mogelijk gram tomaat/kWh’, in plaats van in ‘zoveel mogelijk productie en/of een zo hoog mogelijke lichtefficientie’. Een wezenlijk verschil, dat ook gevolgen heeft voor andere aspecten van de teelt.

De overstap naar LED-belichting zit in een stroomversnelling en die ontwikkeling zal verder doorzetten. Maar wees je er als teler van bewust dat wanneer je bij belichting aan de knoppen draait, dat ook gevolgen heeft voor de rest van je teelt. Zo heeft telen onder LED invloed op het kasklimaat. Want minder SON-T betekent minder stralingswarmte, dus een andere warmteverdeling en vochthuishouding in de kas. Om dat te ondervangen kun je de groeibuis verkiezen als primaire verwarming, boven de buisrail. De groeibuis heeft een directer effect op de planttemperatuur en de uitgroeisnelheid van de vruchten, vandaar die accentverschuiving bij veel tomatenbedrijven.

Verder hebben sommige LED lampen het voordeel dat ze dimbaar zijn en geen warmte verspreiden. Zo worden warmte en licht losgekoppeld en zijn er met LED meer belichtingsuren mogelijk in periodes van het jaar dat de buitentemperatuur oploopt.

Het dimmen van de lampen met bijvoorbeeld het Philips GrowWise Control System geeft je de flexibiliteit om snel in te spelen op veranderingen in de buitenomstandigheden maar ook op fluctuerende energieprijzen Zo kun je ook nivellerend af- en opschakelen en licht beter doseren dan met SON-T.

Telers zullen met LED hun belichtings- en klimaatstrategie meer op elkaar gaan afstemmen. Om de voordelen optimaal te benutten wordt het gebruik van twee energieschermen in combinatie met systemen voor ontvochtiging steeds vaker gebruikt. Alleen dan kun je de lichtinput volledig benutten en tegelijkertijd maximaal energie besparen, zonder concessies te doen aan het kasklimaat. De focus op ontvochtiging krijgt meer nadruk. Ondertussen moet je de planttemperatuur en gewasontwikkeling in de gaten houden.

Telers hebben deze winter de grenzen opgezocht en ontdekten zo welke minimumtemperaturen en lichtsommen nog acceptabel zijn. Sommige zakten daarbij door de ondergrens heen en zagen de gewasgroei en afrijping te veel vertragen. De bandbreedtes liggen voor elke teelt anders, maar in het algemeen kan je stellen dat met minder dan 90 Mol/m2/wk en daarbij te lage temperaturen de teelt aanzienlijk trager gaat verlopen. Het gewas heeft een bepaalde lichtsom nodig om gezond te blijven, en vraagt daarboven een bepaalde lichthoeveelheid voor de vruchtproductie. De hoeveelheid energie moet steeds kloppen bij de plantbelasting en stengeldichtheid van het gewas.

Door de milde weersomstandigheden van afgelopen winter is het telen met overwegend LED in veel gevallen prima gelukt.. Echter in geval van een koude winter bestaat het risico dat het gewas te vegetatief groeit in de eerste maanden van de belichte teelt. Een goede gelijkmatige gewasopbouw vraagt om een goede afstemming van de lichtsom en plantbelasting. Meer licht is daarbij niet per se beter.

Geen enkele teler wil een te vegetatieve gewasontwikkeling, want dan blijven de vruchten te klein en groeit het gewas te traag met kwaliteitsproblemen tot gevolg. Voor een goede opbouw is het raadzaam om groei- en fotosynthesemodellen te gebruiken, zodat je goed kunt monitoren en eventueel bij kunt sturen. Teeltadviseurs of de Signify plantspecialist kan daarbij ondersteunen.

Naast de opbouw van de lichtsommen moet in het voorjaar de overgang naar natuurlijk licht ook ‘met beleid’ gebeuren. Geholpen door de zeer lichte maand maart bouwden veel bedrijven afgelopen seizoen de belichting versneld af om zo geld te besparen. Maar ondanks de goede lichtsommen per etmaal blijkt achteraf dat de lichtbenutting in een aantal situaties ondermaats is geweest. Analyses tonen aan dat de voorjaarsproducties van veel tomatenteelten tegen de verwachting in zijn achtergebleven. Een geleidelijke overgang in de verhouding kunstlichtsom en buitenlichtsom inbouwen is hier dus de les.

Overigens moeten telers er rekening mee houden dat hun gewas onder full LED anders oogt dan zij gewend zijn met SON-T. Je kunt daarbij op het verkeerde been gezet worden als je dat verschil niet kent. De planten zijn vaak compacter en donkerder groen en lijken op het eerste oog wat minder sterk. Maar het gewas is krachtig genoeg.

Vergeet niet om ook alert te zijn op de afname van de verdamping. Dat is een neveneffect van full LED-belichting. Hierdoor neemt de wateropname af en daarmee de opname van meststoffen. Je kunt dit ondervangen door te sturen op een hogere EC-waarde.

Het blijft een kwestie van de balans zoeken. Gezien de voorlopig hoge energieprijzen in Europa zul je als teler wederom de grens moeten opzoeken. Daarbij is het wel opletten geblazen. Want bij verlaging van de lichtintensiteit, , geldt het risico dat er in de wintermaanden te weinig licht doordringt naar het onderste deel van de plant. Daarom is het belangrijk om de gewasstructuur open te houden. Dat betekent voldoende bladplukken, zodat de onderste bladeren ook voldoende licht kunnen opnemen.